Betiko leloa?

[Amagoia Eskudero Larrañaga eta Ana Gorostidi Pagola*] Betiko leloa esatean, Merkataritza Askeko Itunez (MAI) ari gara. Egunetik egunera, geroz eta gehiago ditugu entzungai eta honen aurrean argi utzi nahi dugu izenburuan eginiko galderaren erantzuna ezezkoa dela.

Hasteko, azken aldian gehien entzun den eta apirilaren 21ean partzialki behin-behinekoz ezarri zen CETAren ibilbidea aipatu beharra dago. Europako Parlamentuak joan den otsailean onetsi zuen ituna eta orain Europako nazioetan ari dira bozkatzen. Behin betikora iritsi ahal izateko, nazio guztiek berretsi behar dute eta honen harira, Europako Batzordeak proposamen bat egin berri du, parlamentu nazionalak TTIP eta antzeko merkataritza hitzarmenei buruzko bozketetatik at uzteko.

Europako Batzordeak plazaratutako proposamenari buruz gutxienik pare bat zeresan badugu. Batetik, CETA benetan martxan jartzeko zailtasunak izan ditzaketela dirudi. Espainian aurrera doan arren, pasa den ekainean kongresuan berretsiz eta senatuan bozkatzeke egonik, Frantzian oraindik bozkatzeke (urrirako aurreikusia) dago eta beste hainbat lekuren antzera, berresteko zailtasunak egon daitezke. Bestetik, proposamen honek “demokrazia” hitza pikutara bidaltzen du. Diotenaren arabera, erabakitzeko eskubidea dugu baina nork uler dezake herritarrok aukeratu ez dugun eta batzuek nahi dutelako ezarri duten Europako Batzordeak estatuei gutxieneko boterea kentzeko proposamena egitea? Esan beharra dago Batzordearen arabera erabakiak Europako Parlamentuak hartzen dituela baina errealitatean azken hitza europar parlamentariena ez dela azpimarratu nahi dugu; hitzarmen bat guztiz adosteko aldaketaren bat egiteko beharra izan denean, herritarren zein herritarren ordezkarien oniritzirik gabe egin izan du Europako Batzordeak. Beraz, utz diezaiotela gezurrak esateari.

Aurreko paragrafoak, argi helarazten digu kalera irteteak zukua ematen duela. Noski, honek ez du esan nahi nahikoa dugunik; egoera okerrera doa eta oraindik asko dugu egiteke. Momentu honetan, pil-pilean bi MAI ditugu, berriak ez direnak. Horietako bat, aipatua izan den TISA (Zerbitzuen Merkataritzari buruzko Hitzarmena) dugu eta berrartzeko asmoa zutela helarazi zuten pasa den kurtsoan. Bestea, JEFTA (EB eta Japoniaren arteko MAI) dugu, politikoki amaituta dagoena baina idazteke dutena. Eskuartean ditugun zein dagoeneko sinatuak dauden MAIek enpresei boterea handiagotzeko bidea inoiz baino gehiago irekitzen diote eta geure egitekoa kalera irteten jarraituz bideak ixtea da.

Boterea handituz joan diren enpresa multinazionalak zerrendatzen hasiz gero, Amazon, FedEx, Visa eta Google ditugu mundu digitalean ikaragarrizko irabaziak dituztenetariko batzuk eta enpresa hauek, hainbat alorretan orain arte ez bezalako muga gabezia lortu nahi dute. Hau lortu ahal izateko, batzuk bidea irekitzen hasiak dira dagoeneko. 2016ko ekainean AEBek merkataritza elektronikoari buruzko hamar bat proposamen egin zituzten, zeintzuk MMEren (Munduko Merkataritza Erakundea) eskuetan dauden. MME hainbat urtetan baztertua izanik, aipaturiko enpresek zein beste hainbatek interesa agertu dute Erakundearengan. MMEk abenduaren 10etik 13ra Argentinan izango ditu Ministerioaren Biltzarrak eta mahai gainean dauden proposamenek, aipaturiko enpresei, denboraren, espazioaren, eskulanaren, kapitalaren, intsumoen eta datuen terminoetan aldaketak mugarik gabe egiteko aukera emango liekete.

Merkataritza elektronikoarekin jarraituz, irailaren 29an Tallinen (Europako digitalizazioaren eredu den Estonian) Europako Kontseiluko lehendakariak, Europako Batzordeak eta Europako gobernu edo estatuburuek Gailur Digitala egin zuten. Amaitutakoan, Europako Batzordeak 2018an enpresa digitalei Europako gobernu guztietan tasatzeko arau berriak proposatuko dituela helarazi zuen. Badirudi, gaur egun Irlanda edo Luxenburgon zentratzen dituztela beraien onura guztiak, non abantaila ugari dituzten. Orain artekoa jakinik, inork ba al daki zein den zehazki proposamena? Diotenaren arabera, iraila erdialdean Frantziak, Alemaniak, Italiak eta Espainiak egin zuten baina guk ez dakigu horretaz ezer zehatzik. Noski, dakiguna da abenduan Argentinan merkataritza elektronikoari buruzko biltzarrak izango direla eta bertan, enpresei datuak lekuz aldatzeko aukera emango liekeen zein mugaz gaindiko zergen gabezia bideratuko luketen gaiak izango dituztela hizpide. Datuen alorrean, gobernuei informazioa izatearen onura kentzeko aukera egongo litzateke eta oso arriskutsua izan daiteke datuen pribatizazioari zein kontsumitzaileen babesari dagokionean. Beraz, nork jakin benetan zertaz hitz egin zuten!

MAIen aurkako mobilizazioei dagokienez, datorren urriaren 23tik 27ra NBEk Genevan izango duen 3. Biltzarrari erantzunaz, hainbat ekintza egingo dira. Ondoren, beste data esanguratsua MMEk Argentinan izango duen lehen aipaturiko Biltzarrena dugu. Dagoeneko, egon dira deialdiak, jardunaldiak, formakuntzak… Argentinan abendura begira. Era berean, munduko hainbat txokotan mobilizatzera deitu dute. Hego Amerikan, gainera, esperientzia handia dute MAIekin eta beraiengandik asko dugu ikasteke. Esaterako, duela urte batzuk ALCA (Ameriketako Merkataritza Askeko Eremua) geratzea lortu zuten, non, mugimendu sozial ugarik hartu zuten parte: nekazariek, mugimendu feministek… Azken hauek izan ziren ALCAren aurka joateko bultzatzaile nagusienetakoak. Arrazoi bat esatearren, zerbitzu publikoak murriztuko lituzkeela ikustean, lehenengo zein gehien kaltetuak emakumeak izango liratekeela konturatu ziren eta emakumeek inongo ordainsaririk gabeko zaintza lanak gehiago izango lituzketela ondorioztatu zuten.

Hau guztia ikusirik, ezinbestekoa dugu altermundialismoa bultzatzea eta Argentinara joan beharrik gabe, norbere herrian, norbere errealitateari erreparatuz mobilizatzea. Horretarako, munduko txoko askotan esanguratsuak izango dira La Vía Campesina, Emakumeen Mundu Martxa… eta halako mugimenduak. Hauekin batera, MAIen kalteez geroz eta kontzientziatuagoa dagoen jendea ere hor egongo gara eta argi adieraziko dugu ez dela betiko leloa, baizik eta hortik haratago doan arazoa.

*(Euskal Herriko TTIP / CETAren aurkako kanpainako kideak dira)